مطالعة تطبیقی دانشگاه پژوهی وارایة ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی

[1]دانشجوی دکترای مدیریت آموزش عالی دانشگاه شهیدبهشتی j_toroghi@sbu.ac.ir

[2] دانشیاردانشکده علوم تربیتی وروانشناسی دانشگاه شهید بهشتی  

[3] استاد دانشکده علوم تربیتی وروانشناسی دانشگاه شهید بهشتی  

[4] استادیارموسسه پژوهش وبرنامه ریزی آموزش عالی

[5]. Association for Institutional Research

[6]. Office of Institutional Research

[7]. Weber .Karen

[8]. Neave,G

[9]. Altbach, p., &Kelly, D.H

[10]. Lindquist, S. B

[11]. Limer, C.,

[12]. Hutcheson,P

[13]. Lange, L, Saavedra, F. M., & Romano, j.

[14]. Middaugh, M. F.

[15]. Johnson, R. B

[16]. Feeren, A. S., & Aylesworth, M. S

[17]. Whitchurch, C

[18]. Borden,V . M., Calderon, A, Fourie, N, Leporie, B., & Bonaccorsi, A

[19]. Feeren, A. S., & Aylesworth, M. S

[20] -Coughlin Mary Ann & Joseph Hoey& Marsha Hirano-Nakanishi

[21]. Dressel, P. L

[22]. Reichard, D. J

[23]. Schmidtlein, F

[24]. Altbach, p., &Kelly, D.H

[25]. Sheeham, B.S.

[26]. Ewell, p.T

[27]. program evaluation

[28]. Olsen, Deborah

[29]. Seybert, Jfferey A

[30]. Calderon, A

[31]. survey studies

[32]. Association for Institutional Research

[33]. the real knowledge organization

[34]. the real knowledge organization

[35]. University Accounatability

[36]. Scholar/Researcher

[37]. Policy Analyst

[38]. Information Authority

[39]. the real knowledge organization

مطالعة تطبیقی دانشگاه پژوهی وارایة ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی

جعفر طرقی[1]،محبوبه عارفی[2]، محمد یمنی دوزی سرخابی[3]، سید هادی مرجانی[4]

تاریخ دریافت:25/11/1395

تاریخ پذیرش: 14/07/1396

چکیده:

این پژوهش مبتنی بر روش کیفی واز نوع مقایسه تطبیقی است .هدف این پژوهش بررسی مقایسه ای کارکرد دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاه­های منتخب، باالگوی "ولکواین"(2008) و ارائه ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی است. برای تحقق هدف پژوهش، با توجه به جوان بودن مفهوم دانشگاه ‌پژوهی در نظام آموزش عالی کشور، ضمن ارائه خلاصه­ای از رویکردهای علمی دانشگاه‌ پژوهی، ابتدا مضامین مشابه ابعاد 18گانه فعالیت­های دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین در اسناد دفاتر دانشگاه پژوهی مورد شناسایی وتوصیف قرار گرفت و سپس، وجوه افتراقی اسناد دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاه­های مورد مطالعه بررسی شد. اسناد مربوط به دفاتر دانشگاه‌ پژوهی، از طریق وبگاه‌های دانشگاه‌های مورد مطالعه (در سال 2015)، گردآوری و تجزیه و تحلیل شده است. دانشگاه‌های مورد مطالعه شامل شانزده دانشگاه است که بر اساس طبقه‌بندی انجمن دانشگاه ‌پژوهی (AIR^[5]) به صورت نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده‌ است. یافته­ها نشان داد به­طور میانگین کارکرد دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاه­های مورد مطالعه با 54% از فعالیت­های الگوی ولکواین شباهت دارند. در بررسی وجوه افتراقی شش وجه دیگر از ابعاد فعالیت­های دانشگاه پژوهی شناسایی شد. شش وجه جدید از ابعاد فعالیت­های دانشگاه پژوهی با تجمیع ابعاد 18 گانه فعالیت دانشگاه پژوهی درقالب پنج کارکرد اصلی سازماندهی شد. کارکردهای اصلی تعریف شده در این پژوهش شامل: پاسخگویی، پژوهشگری و تصمیم سازی، تحلیل­گری سیاست­ها، ارزشیابی، مرجعیت اطلاعات است. در نهایت با توجه به یافته­های حاصل از این پژوهش ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی ترسیم شد. در ماتریس ارائه شده 24 وجه از فعالیت­های دانشگاه پژوهی در پیوستار اهداف، از بهبود تا توسعه و در پیوستار سازمانی مشتمل بر پنج کارکرد اصلی (مرجعیت اطلاعات، تحلیلگری سیاست­ها، پژوهشگری و تصمیم سازی، ارزشیابی و پاسخگویی) توصیف شده است. این نتیجه می­تواند، راهنمای تفکر و اقدام برای ایجاد و توسعه نهاد دانشگاه پژوهی در دانشگاه­های کشور باشد.

واژه کلیدی: دانشگاه پژوهی؛ سیاست پژوهی؛ برنامه­ریزی توسعه دانشگاهی؛ مدیریت آموزش عالی؛ تصمیم سازی

بیان مسئله

کارایی تصمیم­ها به قدرت درک مدیریت از اثرات پس خوراندی و توانایی تولید اطلاعات با توجه به تنوع سیستم دانشگاه مربوط است؛ بنابراین لازم است به این سوال توجه شود که تا چه حد تفکر «هسته مدیریتی» دانشگاه می­تواند پیچیدگی و پویایی سازمان دانشگاه را بفهمد و تصمیماتی بگیرد که قدرت سازگارکنندگی دانشگاه با تغییرات بیرونی و درونی را ممکن کند (یمنی،1391 ،97). تغییرات سریع و پیچیده‌ی محیطی، تصمیم‌گیری را برای مدیران دانشگاهی بسیار دشوار و آنان را ناگزیر از بهره‌گیری هرچه بیشتر از پژوهشهای علمی در تصمیمات دانشگاهی کرده است. باتوجه به نقش پژوهش­های علمی در تصمیمات دانشگاهی و جلوگیری از تصمیمات سلیقه‌ای و احساسی، ضرورت توجه به فرایند تصمیم­گیری و ایجاد دفتر دانشگاه پژوهی[6] بیش ‌از پیش احساس شده است (ولکواین 2008 ،7). بر این اساس دفتر دانشگاه پژوهی (OIR) بیش از نیم قرن است که در اغلب دانشگاههای معتبر جهان با هدف "تصمیم سازی" وانجام مطالعات وپژوهش‌های گسترده به منظور تامین اطلاعات مورد نیاز مدیران دانشگاهی جهت اتخاذ تصمیمات اثر بخش ایجاد شده است.

درحالی که دانشگاه‌پژوهی بیش از نیم ‌قرن است که در اغلب دانشگاه‌های معتبر جهان طراحی و اجرا شده است. لیکن این نهاد تاثیرگذار در پشتیبانی از تصمیم­گیری مدیریت دانشگاهی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی ایران تاکنون نهادینه نشده است؛ این درحالی است که آموزش عالی ایران با مشکلات و بحران‌هایی دست به گریبان است و یک از دلایل آن توسعه نیافتگی سازمانی دانشگاه‌ها در ایران است. این توسعه نیافتگی را می­توان در همه ابعاد کلان آن ملاحظه کرد، یکی ازابعاد بسیار عینی و عملیاتی آن فقدان نهادینه شدن دانشگاه پژوهی(IR) است. (فراستخواه، 1388، 75).استقرار و توسعه نهاد دانشگاه پژوهی در دانشگاه­های ایران مستلزم بررسی تجارب این نهاد در دانشگاه­های پیشرو دنیا است. لذا در این مطالعه ضمن بررسی رویکردهای علمی صاحبنظران حوزه دانشگاه پژوهی به مطالعه تطبیقی – تحلیلی وظایف دفاتر دانشگاه پژوهی از طریق بررسی وبگاه­های دانشگاه­های منتخب پرداخته شد. در این پژوهش سعی به شناخت مفاهیم اصلی وظایف دانشگاه پژوهی در هفده دانشگاه از دانشگاه­های امریکا در مقایسه با فعالیت­های       18 گانه مورد نظر ولکواین (2008 ،18) شده است. نتایج حاصل از این مطالعه مروری ارایة ماتریس نقش­ها وابعاد فعالیت­های دانشگاه پژوهی است، که می­تواند زمینه­ساز تدوین اهداف و وظایف دانشگاه پژوهی دردانشگاه­های کشور باشد.

نقش­ها و کارکردهای دانشگاه پژوهی

وبر^[7] (2012،696) در پژوهشی با هدف "توصیف نقش تخصصی دانشگاه پژوهی" نشان داد، فعالیت­های دفتر دانشگاه پژوهی شامل:1)جمع­آوری داده­ها 2) برنامه­ریزی، سنجش وارزیابی براساس ادغام اطلاعات مرتبط با نظریه، روشهای تحقیق، تحلیل داده­ها، آگاهی از اولویت­های دانشگاه و تکنیک­های ارتباط موثر. 3) کسب حمایت از همکاران دانشگاهی به منظور کار مشترک با دانشگاه پژوهی که به­عنوان یک عمل پشتیبانی برای تصمیم­گیری اهمیت دارد، است. نیو^[8] (2003،5) نیز انجام مطالعات و پژوهش برای تصمیم‌گیری را وظیفه مدیران می‌داند. آلتنباخ و کلی^[9] (1985،7) دانشگاه‌پژوهی را پژوهشی تعریف می‌کنند که در مؤسسات آموزش عالی به‌منظور جمع‌آوری داده و تحقق برنامه‌ریزی سازمانی و تصمیم‌گیری انجام می‌شود، لازمه چنین سبک تصمیم‌گیری، پژوهش و ارزشیابی یا به عبارتی «ارزشیابی پژوهش محور» است. دراین راستا، ساکتی (1384،56) در تعریفی از دانشگاه پژوهی "این چنین مطرح می­نماید: دانشگاه پژوهی(IR)، فرایند نظام‌یافته پژوهش­ها و ارزشیابی­های منظم کلیه: 1)فرایندها 2)برنامه‌ها 3) عملکردها 4) منابع و     5) اثربخشی واحدهای سازمانی در یک دانشگاه یا موسسه آموزش عالی با مرکزیت یک‌ واحدرسمی است. براساس تعبیر ویژه، «ترنزینی» (2012،139) از دانشگاه‌پژوهی (IR) چنین نتیجه‌گیری می‌کند که لازم است «ارزشیابی پژوهش‌محور» به‌دست متخصصین دانشگاه‌پژوه بر مبنای هوش سازمانی و سه شایستگی: 1) مهارت روش‌شناختی و تحلیلی؛ 2)تحلیل اطلاعات و اندازه‌گیری‌های آماری؛ 3) روش‌شناختی تحقیقات تجربی، شبه تجربی، پیمایشی و کیفی، صورت پذیرد. فراستخواه (1388،78) دانشگاه‌پژوهان را تحلیلگر سیاست‌ها و هوش سازمانی معرفی کرده است. لینکوئیست^[10] (1999،45)، حرفه‌های دانشگاه‌پژوهان را آموزش علوم اجتماعی، پژوهش آموزشی و آمار، توصیه کرده‌اند. «لایمر»^[11] (2009،48) کارکرد مهارتی و علمی حرفه‌ای را برای دانشگاه‌پژوهی بیان کرده‌است. تیلور (2014) مطالعات تحلیلی دانشگاه‌پژوهان را برای حل بموقع و مؤثر مسائل سازمانی دانشگاه مناسب دانسته است. براین اساس «هاچسون»^[12] (2011،225) دانشگاه‌پژوهی(IR) را فرایند خود‌مطالعۀ سازمانی دانشگاه توصیف کرده‌اند. « لنگ» و همکاران^[13] (2013،27) تحلیل عملکرد را یکی از راهبردهای دانشگاه‌پژوهی برشمرده‌اند میدو^[14] (1990،42) نقش اصلی «دانشگاه پژوهی» را تدوین راهبردهای تحلیلی پشتیبانی‌کننده از فرایند تصمیم‌گیری برای مدیریت دانشگاه می­داند.

«جانسون»^[15] (1998،19) علم‌سنجی، رتبه‌بندی مقایسه‌ای خروجی‌ مؤسسات دانشگاهی، را یکی از کارکردهای دانشگاه‌پژوهی قلمداد کرده ‌است."داد" (2004،14) اعتبار گذاری، ایجاد و حفظ استانداردها و بررسی­های هم ارزی سازمانی را در همکاری با نهادهای اعتبار سنجی ملی به دفاتر دانشگاه پژوهی(OIR) دانشگاهها توصیه نموده است. ولکواین (2008،16) نیز اعتبارسنجی دانشگاه را بر عهده دفاتر دانشگاه پژوهی (OIR) دانشگاهها می­داند. از دیدگاه فرن و آیلیسورس^[16] (2001،73) فعالیت­هایی، همچون بررسی نرخ فارغ التحصیلان، ارزشیابی و ارزیابی دانشجویان دانشکده­ها و برنامه­ها و همچنین مدیریت ثبت نام، جزء وظایف دفتر دانشگاه پژوهی شناخته شده است.

ویچرچ^[17] (2008،387) دگرگونی‌ای در ماهیت کار دانشگاه‌پژوهی را مطرح می‌کند و آن تأثیری است که دست‌اندرکاران دانشگاه‌پژوهی می‌توانند در تعاملات ویژه با محیط، بر توسعه پایدار آموزش عالی داشته باشند. بر این اساس، بوردن و همکاران^[18] (2013،44) تعاملات ویژه دفتر دانشگاه‌پژوهی با محیط راعامل مؤثری در توسعه دانشگاه قلمداد کرده‌اند. فرن و آیلیسورث[19]، (2001،69) بانگاهی درون سازمانی، دانشگاه پژوهی را شامل حوزه­های متعددی از سه کارکرد اصلی دانشگاه (آموزش، پژوهش و خدمات اجتماعی) از جمله مدیریت ثبت نام، نرخ فارغ التحصیلان، کارگزاری و ارزیابی، چالش­های تولید برنامه درسی و خروجی سیستم یادگیرندگان دانسته­اند. در این راستا.کاگلین"^[20] و همکاران (2009،78)، دانشگاه پژوهی (IR) را به عنوان" کلیه­ی فعالیت­هایی که معطوف به توصیف طیف کاملی از عملکردها (آموزشی، اداری و حمایتی) که در یک دانشکده یا دانشگاه رخ می­دهد" تعریف نموده­اند.

درسل[21] (1981،231)، ریچارد^[22] (1982،17)، فینچر (1985،19) و، تیلور (2014،63) از جمله صاحب‌نظرانی بوده‌اند که ویژگی اصلی دانشگاه‌پژوهی را جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات مطرح کرده‌اند. اشمیلان^[23] (1985،62) نیز معتقد است که اکثر مؤسسات آموزش عالی دارای واحدهای دانشگاه‌پژوهی متمرکز هستند که در آن‌ها داده‌های سازمانی به‌منظور تزریق اطلاعات به «فرآیندهای تصمیم­گیری» در سطوح مختلف جمع‌آوری می‌شوند. «آلتباخ» و «کلی»^[24] (1985،6)، این جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات را، مربوط به برنامه‌ها و فعالیت‌ها و عملکرد دانشگاه می‌دانند و «شیهام»^[25] (1980،512) بر این باور است که هدف از جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات که OIR انجام داده است، تأمین اطلاعات در راستای کسب تصمیمات مدیریت دانشگاه خواهد بود. «اوول»^[26] (1989،14) علیرغم اینکه نقش دانشگاه‌پژوهی را پشتیبانی اطلاعاتی از تصمیم‌گیری می‌داند، می‌نویسد: این مسئله که آیا داده‌های تولید شده در مؤسسات آموزش عالی به‌منظور تصمیم‌گیری به کار گرفته می‌شوند یا خیر به دغدغه متخصصین دانشگاه‌پژوهی تبدیل شده است. مطالعه به‌کارگیری داده‌های سازمانی اغلب با به‌کارگیری نتایج ارزشیابی در ارتباط است. برخلاف دانشگاه‌پژوهی، ارزشیابی برنامه‌ای،^[27] مطالعات پژوهشی گسترده‌ای را به خود جذب کرده است، که به تعیین تأثیر به‌کارگیری نتایج ارزشیابی برنامه‌ای در تصمیم‌گیری‌ها می‌پردازد و این کیفیت برنامه‌ها را بهبود می‌بخشد.

اولسن[28] (2000،110) با بهره‌گیری از نظرات"سیبرت[29]"(1991) به طور ویژه وظایف متداول و کلاسیک OIR را در چهار دسته طبقه­بندی کرده‌ است:

1) خدمات اطلاعات مدیریتی: این دسته در برگیرنده فعالیت­هایی مانند تولید اطلاعات دانشجویی، تحلیل منابع انسانی، پیگیری دانش آموختگان، سنجش اثربخشی آموزش‌ها و پژوهش‌های دانشگاهی.

2) برنامه‌ریزی وبازارسنجی: در این طبقه فعالیت‌هایی از قبیل سنجش بازار آموزش‌عالی، تحلیل نیروی موردنیاز، نگرش سنجی دانشجویان، پایش تغییرات جمعیتی وامکان سنجی‌ها.

3) پژوهش ارزشیابی: این کارکرد مجموعه‌ای را شامل می­شود که عبارت است از ارزشیابی دانشجویان از آموزشگران، بررسی افت تحصیلی، نیاز سنجی، سنجش کیفیت، بررسی برنامه‌ها وعملکرد مدیریتی واحدها.

4) پشتیبانی فنی وخدمات مشاوره‌ای.

از دهه1980به بعد ،مشکلاتی مانند کاهش تامین دانشگاه­ها از طریق منابع عمومی از یک سو و سایر تغییرات محیطی از سوی دیگر سبب شد که اهمیت اطلاعات برای دانشگاه­ها افزایش پیدا کند و در این راستا کارکرد اطلاعاتی دفتر دانشگاه پژوهی برای برنامه­ریزی، تحلیل و توسعه سیاست، تخصیص منابع و ارزشیابی، بیش از پیش مورد توجه مدیریت­های دانشگاهی قرار بگیرد (فراستخواه، 1388،77). فعالیت­هایی که دردهه1990 اهتمام دانشگاه پژوهان رابه خود جلب کرده بودند، عامل مطالعات برنامه­ریزی راهبردی، مطالعات نیاز و تقاضا، مطالعات بازاریابی و استخدام، ارزشیابی و ارزیابی دانشجویان، دانشکده­ها و برنامه­ها، طراحی سیستم­های پشتیبانی تصمیم­گیری، مطالعات اجرایی، و تحلیل سیاستگذاری­ها می­شدند (پیترسون،1999،89). وضعیت دانشگاه پژوهی در آستانه قرن 21 و هزاره سوم، با توجه به چالش­های پیش روی آن پایدارتر و فراگیرتر خواهد شد. تمرکز بر پاسخگویی مراکز آموزش عالی از طریق اعتبار­گذاری و ارزیابی نتایج تحصیلی دانشجویان در قرن  21 نه تنها کم نشده بلکه این تمرکزبه شیوه­های جدید دیگر در حال گسترش است، تا نهایتا    بهره­وری دانشکده، حمایت از اطلاعات کمی وکیفی، مدیریت ثبت نام­ها، ارزیابی­های مقایسه­ای با موسسات هم ارز، و به کارگیری داده­های مبتنی بر شبکه وب و داده­های ملی را در بربگیرد. در سال­های اخیر آنچه بیشتر از واحدهای دانشگاه پژوهی انتظار است ارائه داده­های کمی در کنار   داده­های کیفی است. به عبارت دیگر، داده­هایی که با تصمیمات آکادمیک مرتبط بوده و می­توانند در جایگزینی مشاهدات و داده­های روایت گونه که اغلب موجب تضعیف اعتماد به نفس وروحیه در محیط­های آکادمیک می­شوند. تاثیرگذار باشند (فرن و آیلیسورث، 2001،68).

به طور سنتی، متخصصین دانشگاه پژوهی با موضوعاتی نظیر ارائه گزارش سازمانی، نظارت بر ظرفیت­های دانشجویی، تحقیقات میدانی دانشجویی، و تهیه گزارش­های قانونی مورد نیاز برای ارگانهای دولتی در گیر بوده­اند. با این حال، در طول20سال گذشته موسسات آموزش عالی، به طور فعال در عرصه برنامه­ریزی و مدیریت استراتژیک (راهبردی) وارد شده­اند. متخصصین دانشگاه پژوهی نقشی کلیدی در مکان یابی استراتژیک موسسات آموزش عالی دارند. در عین حال متخصصین دانشگاه پژوهی مفهوم سنتی دانشگاه پژوهی نسبت به تحقیقات آموزشی را به منظور توسعه سازمانی و کمک به مباحث سیاست­های آموزشی در قلمرو سرزمینی و ملی خود تلفیق کرده­اند در چند دهه اخیر شاهد بوده­ایم که دانشگاه پژوهی از محدودشدن به ارزیابی و ارائه گزارش صرف، فاصله گرفته و توجه خود را به نقش آفرینی فعال در سیاستگذاری­های سازمانی و آمایش آموزش عالی متمرکز کرده است. مجموعه فعالیت­های تعریف شده­ای که متخصصان حوزه دانشگاه پژوهی برعهده دارند، نشان دهنده­ی نقش برجسته و فعالی است که این متخصصین در توسعه استراتژی در راستای ارزیابی موقعیت بلند مدت موسسات آموزش عالی­ای که در خدمت آنها هستند، دارند (کالدرون[30]،2011،87).

از رویکردهای فوق می­توان نتیجه گرفت"دانشگاه پژوهان" علاوه بر مطالعات زمینه­یابی^[31] در مورد مشکلات و مسائل خاص، دانشگاه پژوهی، را فرایند تفسیر داده­های سازمانی موجود در جهت پشتیبانی تصمیم­گیری می­دانند. نتیجه کلی­تر این است که ماهیت کار واحد دانشگاه پژوهی، پژوهشگری است. از جمله کسانی که بادید گسترده­تری به دانشگاه پژوهی نگریسته "ویچرچ" است. ویچرچ (2008،393) در پژوهش خود تشخیص داده است که افراد در حال «تردد بین مرزها» و کمک به توسعه «فضای سومی» میان حوزه‌های حرفه‌ای و دانشگاهی هستند. این تغییرات در کنار دگرگونی‌ای که در حال رخ دادن در آموزش عالی است به این معنی است که افراد متصدی چنین نقش‌های حرفه‌ای در حال فعال‌تر شدن در زمینه‌های شغلی و مسئولیتی خود هستند. به منظور موثرتر شدن در حوزه کاری خود، لازم است دست‌اندرکاران «دانشگاه‌پژوهی» نگاهشان به فراسوی محیط اطراف خود باشد و در نظر بگیرند که چگونه طیف وسیعی از عوامل خارجی، با داشتن تأثیر در جامعه و اقتصاد، منجر به بقا و پایداری مؤسسات آموزش عالی خواهد شد. امروزه دیگر واحد دانشگاه‌پژوهی تنها واحد گردآوری اطلاعات نیست؛ بلکه به‌مثابه منشاء تحولات در دانشگاه، به تحلیل و ایجاد ارتباط میدان داده است و اطلاعات گردآوری شده با مسائل داخل و خارج دانشگاه، در راستای تبیین پیچیدگی محیط پیرامون و تعامل مستمر با آن و همچنین یافتن راه‌حل‌های اثربخش و راهبردی است

چارچوب نظری

وجود دیدگاه­های متفاوت صاحب نظران آموزش عالی در تبیین اهداف، نقش­ها و فعالیت­های دانشگاه پژوهی ما را ملزم می­سازد، تا در این پژوهش از الگوی مشخصی استفاده نماییم. ولکو این (2008) با تجمیع ابعاد مختلف، فعالیت­های دانشگاه پژوهی را در 18 بعد مطابق مفاهیم ذیل تعریف نمود. بر این اساس ابعاد 18گانه فعالیت­های دانشگاه پژوهی چارچوب نظری بررسی      تطبیقی – تحلیلی اسناد دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاه­های منتخب قرارگرفت. ابعاد18 گانه    فعالیت­های دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین عبارتند از: •مطالعات تطبیقی و الگو برداری •برنامه­ریزی استراتژیک •ارزیابی عملکردهای دانشجویان •اعتبارسنجی •اثربخشی دانشگاهی •ارزشیابی     برنامه­های آموزشی و مدیریتی •تحلیل آموزشی •بهسازی اعضای هیات علمی •بررسی جو پردیس دانشگاه و زندگی دانشجویی •ارزیابی مدیریت جامع کیفیت و بهبود مستمرکیفی •بهسازی برنامه درسی •گزارش مدیریت ثبت­نام و نگهداشت دانشجویان •تحلیل مدیریت دانش و فناوری •مدیریت منابع •تحلیل ثبت­نام پذیرفته­شدگان •گزارش تامین مالی •تحلیل روابط انجمن دانش آموختگان •تدوین سنجه­های ارزیاب عملکرد و پاسخگویی (ولکواین،2008، 19-18).

سوال پژوهش

1. به چه میزان مضامین مشابه فعالیت­های 18 گانة دانشگاه‌پژوهی، در متون وظایف دفاتردانشگاه پژوهی دانشگاه‌های منتخب مشاهده می‌شود؟

2. آیا تفاوتی در مقوله‌های مستخرج از متون وظایف دفاتر دانشگاه‌پژوهی دانشگاه‌های منتخب وجود دارد؟

3- الگوی تعامل نقش­ها وفعالیت­های دانشگاه پژوهی چگونه است؟

روش شناسی پژوهش

ازآنجا که مفهوم دانشگاه پژوهی(IR) سال‌های زیادی است که در آموزش عالی دنیا گسترش یافته و تحقیقات معدودی در این زمینه در کشور انجام شده، بنابراین مطالعه حاضر از نوع نوگستری می‌باشد. این پژوهش مبتنی بر روش کیفی و از نوع مقایسة تطبیقی است برای طرح فوق، با توجه به جوان بودن مفهوم دانشگاه‌پژوهی در نظام آموزش عالی کشور، ضمن مطالعة رویکردهای علمی دانشگاه‌پژوهی به بررسی تطبیقی مقوله‌های کارکرد دفاتر دانشگاه‌پژوهی و ابعاد 18 گانه فعالیت­های دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین پرداخته شده است. اسناد مربوط به دفاتر دانشگاه‌پژوهی، از طریق وبگاه‌های دانشگاه‌های مورد مطالعه، گردآوری و تجزیه و تحلیل شده است. جامعة آماری دانشگاه‌های امریکا است، نمونه شامل شانزده دانشگاه است که بر اساس طبقه‌بندی انجمن دانشگاه‌پژوهی (AIR^[32]) به صورت نمونه‌گیری هدفمند انتخاب‌شده‌ است. در این پژوهش، پس از جمع­آوری اطلاعات بمنظور تجزیه و تحلیل داده­های تحقیق، ابتدا مضامین مشابه در متون کارکرد دفاتر دانشگاه پژوهی با فعالیت­های 18 گانه دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین مقایسه و یافته­های حاصل از این مقایسه توصیف شد. در ادامه با استفاده از روش طبقه­بندی مقوله­ای وجوه افتراقی (یعنی مضامین متفاوت با ابعاد 18 گانه فعالیت­های دانشگاه پژوهی) شناسایی، و در قالب مفاهیم جدیدی تعریف شد. شش مفهوم جدید به عنوان فعالیت­های تکمیلی دانشگاه پژوهی از یافته­های این طرح است، در نهایت به منظور طراحی الگوی تعامل نقش­های سازمانی دانشگاه پژوهی و فعالیت­های دانشگاه پژوهی، بر اساس سازماندهی بر مبنای دانش[33] فعالیت­های 24 گانه دانشگاه پژوهی در چهار سطح از سطوح نقش­های سازمانی و زیر مجموعه پنج کارکرد اصلی قرار گرفت، که از ترکیب پارادایمی آنها، ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی ارائه و توصیف شد.

یافته­ها

برای پاسخ به سؤال اول تحقیق، «چه میزان مضامین مشابه ابعاد 18گانه فعالیت­های دانشگاه‌پژوهی، در متون اسناد دانشگاه‌های منتخب مشاهده می‌شود.» داده­های گردآوری شده از متن‌های اسناد دفاتر دانشگاعه پژوهی، به­صورت کد گذاری باز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در اجرای فرایند کدگذاری باز متون ابتدا کدهای باز اولیه (مفاهیم) شناسایی و استخراج شد، سپس کدهای باز اولیه (مفاهیم)، با 18 مقوله ابعاد فعالیت­های دانشگاه پژوهی مدل ولکواین مقایسه شد. بنابراین با توجه به تلخیص متون وظایف دفاتر دانشگاه‌پژوهی (OIR) مضامین مشابه ابعاد 18گانة فعالیت­های دانشگاه پژوهی الگوی ولکواین شناسایی و استخراج شد. برای بررسی تطبیقی مضامین مشابه با ابعاد 18گانة فعالیت­های دانشگاه پژوهی، هر یک از مضامین مستخرج از اسناد OIR که بیشترین شباهت را با ابعاد 18گانة الگوی ولکواین نشان دهد، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که مؤلفه‌های ابعاد 18گانة فعالیت­های دانشگاه پژوهی در تنظیم اسناد OIR آن دانشگاه استفاده شده است. به عبارت درست‌تر، مؤلفه‌های اسناد دفتر دانشگاه‌پژوهی مورد نظر با ابعاد 18گانة الگوی ولکواین همخوانی بیشتری نسبت به بقیه دارد. یافته‌های حاصل از بررسی مضامین مشابه      فعالیت­های دانشگاه‌پژوهی در متون اسناد دفاتر دانشگاه‌پژوهی دانشگاه‌های منتخب در جدول شمارة 1 ارائه شده است.

جدول شماره 1: مضامین مشابه فعالیت­های 18 گانه دانشگاه‌پژوهی دردانشگاه­های مورد مطالعه

ادامه جدول شماره 1: مضامین مشابه فعالیت­های 18 گانه دانشگاه‌پژوهی دردانشگاه­های مورد مطالعه

یافته­های جدول شماره 1 میزان مضامین مشابه وظایف دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاه­های مورد مطالعه را در مقایسه با ابعاد 18 گانه فعالیت­های دانشگاه پژوهی پیشنهادی ولکواین (2008) نشان می­دهد. براین اساس رتبه­بندی دانشگاه­های مذکور به ترتیب شبیه ترین دانشگاه­ها در الگو گیری از ابعاد 18 گانه ولکواین ،و در صد شباهت آنها در جدول شماره 2 ارائه شده است.

جدول شماره 2:رتبه بندی دانشگاه های مورد مطالعه براساس میزان در صد شباهت با فعالیت های 18 گانه

یافته­های جداول شماره 1 و2 نشان می­دهد. ملاحظه می‌شود که دانشگاه‌ه هاروارد(83%)، در 15 بعد از ابعاد فعالیت­های 18گانه دارای وجوه اشتراک است و از نظر رتبه­بندی، شبیه­ترین کارکردهای دفتردانشگاه پژوهی را با فعالیت­های 18 گانه دارد. و دانشگاه چستر غرب (34%) و دانشگاه کارولینای جنوبی (23%) از کمترین میزان شباهت کارکردهای دفتر دانشگاه پژوهی در مقایسه با ابعاد 18 گانه فعالیت­های دانشگاه پژوهی برخوردارند. در این نتیجه به­طور میانگین دانشگاه­های مورد مطالعه با 54% شباهت کارکردی دفاتر دانشگاه پژوهی آنها با فعالیت­های تدوین شده از سوی ولکواین همخوانی دارند. در مجموع این نتیجه بیانگر الگوبرداری دانشگاه­های مورد مطالعه از الگوی ولکواین در تدوین وظایف دفاتر دانشگاه پژوهی است.

برخی از دفاتر دانشگاه پژوهی دانشگاههای منتخب ازکارکردهای ویژه­ای علاوه بر فعالیت­های 18 گانه مورد نظر "ولکواین" برخوردارند،که می­توان، از جمله موارد زیر را نام برد: کارکرد شماره 2 ولکواین آمده است: برنامه­ریزی استراتژیک، در صورتیکه در اغلب کارکردهای اشاره شده دفاتر دانشگاه پژوهی به "همکاری وکمک" در برنامه­ریزی استراتژیک، ارزیابی و مستندسازی تاثیرات سازمانی، اشاره شده است. از طرف دیگر، مطالعه وظایف OIR دانشگاههای منتخب، بیانگر یکی از مهمترین و زیربنایی­ترین کارکردهای این­گونه دفاتر است، یعنی"تعیین زیرساخت­های فناوری اطلاعات IT دانشگاه و همکاری در طراحی سیستم­های اطلاعات مدیریت  MISو چگونگی       جمع­آوری داده­ها و ایمن سازی پایگاه داده"، و همچنین به منظور، به­دست آوردن داده­های   مقایسه­ای و تجزیه و تحلیل­های پیشرفته آماری با هدف تصمیم سازی برای تصمیم گیریهای سیاستی و برنامه­ای دانشگاه، کارکردهایی فراتر از فعالیت­های 18 گانه را شامل می­شوند، که "ولکواین" توجه چندانی به آن نداشته است. بنابراین براین اساس در این پژوهش با بررسی وجوه افتراقی و تفاوت­های حاصل از مقایسه موردهای مطالعه، وظایف جدید فعالیت­های دانشگاه پژوهی (علاوه بر فعالیت­های 18 گانه مورد نظر "ولکواین) شناسایی شد.

در پاسخ به سؤال دوم پژوهش، آیا تفاوتی در مقوله‌های مستخرج از متون کارکرد دفاتر دانشگاه‌پژوهی دانشگاه‌های منتخب وجود دارد؟، در بررسی و تحلیل متون کار ویژه‌های دفاتر دانشگاه‌پژوهی (OIR) با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا وجوه افتراقی (یا مقوله‌های متفاوت کار ویژه‌های دفاتر دانشگاه‌پژوهی در مقایسه با ابعاد 18 گانه فعالیت دانشگاه پژوهی، شناسایی و استخراج شد. یافته‌های حاصل از این بخش، در جدول شماره 3 ارائه شده است.

جدول شماره 3: وجوه افتراقی وظایف دانشگاه پژوهی دانشگاه های مورد مطالعه

در مقایسه با ابعاد فعالیت­های 18 گانه

در مرحله دوم فرایند تحلیل محتوای وجوه افتراقی ،کدهای باز اولیه (یعنی مفاهیم مندرج در جدول شماره3) به شش مقوله فرعی تبدیل و شناسایی شد نتایج حاصل از این مرحله در جدول شمارة 4،آمده است.

جدول شماره 4: مقوله های فرعی واصلی وجوه افتراقی متون اسناد دفاتر دانشگاه پژوهی

جدول شماره 4 مولفه­های شش وجه از فعالیت­های تکمیلی دانشگاه پژوهی را نشان می­دهد. در واقع از یافته­های این بخش از پژوهش شش وجه دیگری از ابعاد دانشگاه پژوهی نمایان شد. فعالیت مطالعه و تحلیل سیاست­های بالادستی، در زمره نقش تخصصی دانشگاه پژوهی است. در این فعالیت دانشگاه پژوه به تحلیل، سیاست­های توسعه­ای در سطح ملی و وزارتی در حوزه آموزش عالی      می­پردازد تا بوسیله تجزیه و تحلیل و پردازش اطلاعات بدست آمده چارچوبی برای تصمیم گیری سیاستگذاری در دانشگاه فراهم نماید. درخصوص وجه تعاملات ویژه با محیط می­توان گفت در این راستا تعامل بهتر با حکومت و سایر منابع تامین کننده و حامی بالقوه و بالفعل دانشگاه و بهسازی وجهه بیرونی دانشگاه در دستور کار قرار می­گیرد. در این فعالیت به­طور ویژه بربهسازی درک و نگرش آنها از دانشگاه و راه متفاوتی که می­خواهد در پیش بگیرد تاکید شده است. نظرسنجی از جامعه دانشگاهی (اعضای هیات علمی، دانشجویان و کارکنان دانشگاه) بهبود تصمیم­سازی و     طرح­ریزی راهبردی را موجب می­شود. تشخیص وضعیت دانشگاه و ضرورت­های بهسازی آن و بر اساس آن تدوین یک چشم­انداز مشترک روشن با بهره­گیری از مشاورت و مشارکت اجتماع دانشگاه، مدیریت دانشگاه را در جهت­گیری درست توسعه سازمانی یاری می­نماید.

با توجه به یافته­های پژوهش ملاحظه می­شود که مدیریت منابع سیستم­های اطلاعاتی از جمله فعالیت­های تخصصی حرفه­ای دانشگاه پژوهی است. زیرا دانشگاه پژوه در این نقش لازم است ضمن یکپارچه­سازی سیستم­های تراکنشی بمنظور تبادل و توسعه اطلاعات بین بخش­های مختلف دانشگاه اطلاعات مورد نیاز تصمیم­گیری مدیریت دانشگاه را فراهم نماید از طرفی نیز در ایفای این نقش، با طراحی سیستم اطلاعات مدیریت (MIS) می­تواند به‌عنوان یک زیرساخت رایانه­ای در پشتیبانی از تصمیم‌گیری‌ها مدیریت دانشگاه فعالیت نماید. و همچنین با توسعه وبگاهOIR  اطلاعات جامعه دانشگاهی و عملکرد دانشگاه را برای سازمان‌های مختلف داخلی و درخواست‌های موردی بیرونی به اشتراک گذارد. گزارش­دهی به سازمان­های دولتی و ایالتی و سازمان­های معتبر از جمله وظایف دانشگاه پژوهی است که در جهت تحقق آن اکثر دانشگاه­های مورد مطالعه هر ساله به تدوین کتاب حقیقت دانشگاه مشتمل بر اطلاعات گسترده­ای از اهداف، برنامه­ها و سیاست­ها و آمار و اطلاعات توصیفی از عملکرد دانشگاه می­پردازند.

این 6 وجه جدید از ابعاد فعالیت­های دانشگاه پژوهی با تجمیع ابعاد 18 گانه فعالیت دانشگاه پژوهی در چهار سطح از نقش­های سازمانی دانشگاه پژوهی و پنج کارکرد اصلی مربوطه سازماندهی شد و در نهایت با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش در یک ترکیب پارادایمی، ماتریس ابعاد فعالیت­ها و نقش­های سازمانی دانشگاه پژوهی مطابق نگاره شماره 5 ترسیم شد. بنابراین براساس یافته­های این پژوهش، ماتریسی شامل چهار نقش سازمانی و ابعاد 24 گانه فعالیت­های دانشگاه پژوهی مطابق الگوی ذیل ارائه می­شود. این نوع سازماندهی کارکردهای دانشگاه پژوهی یک نوع سازماندهی برمبنای دانش[34]محسوب می­شود.

نگاره شماره 5: ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی

در عنوان بالای نگاره شماره 5، آن دسته از اهداف، و فعالیت­های دانشگاه پژوهی که بیشتر جنبه درونی، سازنده و مبتنی بر پیشرفت و بهبود هستند، در مقابل آن دسته از اهداف که بیشتر جنبه بیرونی، تلخیصی و مبتنی بر مسئولیت­پذیری و پاسخگویی هستند را از هم متمایز شده است. در سمت راست، نقش­های سازمانی در چهار سطح بانضمام کارکردهای مربوط به هرنقش ارائه شده است. به عبارت دیگر دانشگاه پژوهی در پیوستار از اهداف و فعالیت­های بهبود درونی تا توسعه بیرونی و در پیوستار سازمانی، در پنج کارکرد اصلی، شامل: پاسخگویی، پژوهشگری و تصمیم سازی، تحلیل­گری سیاست­ها، ارزشیابی، و مرجعیت اطلاعات مطرح شده است. در این پژوهش ماتریس ابعاد فعالیت­ها و کارکردهای دانشگاه پژوهی مبتنی بر مفاهیم ذیل توصیف شده است:

1- پاسخگویی دانشگاه^[35]: پاسخگویی دانشگاه، عبارت است از شناخت، مسئولیت­پذیری و تعهد جمعی دانشگاهیان، نسبت به خواسته­ها، انتظارات، نیازهای علمی – تخصصی ذی نفعان اصلی بیرونی دانشگاه شامل، جامعه علمی، جامعه مدنی، بازار کار، و به کارگیری حداکثر تلاش­ها، انگیزه­ها و توانمندی­ها و بهبود مستمر عملکردها در جهت تامین آنها و ارزیابی و اطلاع رسانی و گزارش­دهی شفاف، دقیق، به هنگام و مستمر از عملکرد دانشگاه به آنان به منظور جلب اعتماد، رضایت، حمایت و مشارکت آنان در مدیریت دانشگاه (مظفری،1395). دانشگاه پژوه در این نقش سازمانی ایجاب می­کند تا به تدوین سنجه­های ارزیابی عملکرد و پاسخگویی بپردازد و ارتباط با صنعت و جامعه در تعاملات ویژه با نهاد­های صنعتی فرهنگی و اجتماعی محقق شود. مدیریت منابع و همکاری در تامین مالی از دیگر فعالیت­های دانشگاه پژوهی در این نقش می­باشد. دانشگاه پژوه در این نقش بمنظور بهسازی اعضای هیات علمی، به شناخت ویژگی­های احوال شخصی هیات علمی و شرایط جذب و ارتقاء آنان می­پردازد. بررسی جو پردیس دانشگاه و زندگی دانشجویی از دیگر فعالیت­های این نقش دانشگاه پژوهی است.

2- پژوهش‌گری و تصمیم سازی^[36]: وجه تحلیلی­تر و تخصصی­تر و مسئولیت­پذیری دانشگاه پژوهی، پژوهشگری است که به بررسی و تولید مستنداتی می­پردازد که به واسطه آن، اثر بخشی علمی، انطباق فعالیت­ها با قوانین، و دستیابی به هدف مورد قضاوت قرار می­گیرند. در این وجه از ابعاد دانشگاه پژوهی، دانشگاه پژوهان بیطرف، در قالب مطالعات و تحقیقاتی که در ارتباط با اثربخشی سیاستها و برنامه­های اداره واحد دانشگاه پژوهی به طوراخص و دانشگاه به طور اعم انجام می­دهند، بیطرفانه قضاوت می­کنند و پیشنهادهای لازم را به مسئولان دانشگاه، مقامات دولتی و ذی نفعان مردمی ارائه می­دهند.

3- تحلیلگری سیاست­ها^[37] هدف درونی و تخصصی­تر دانشگاه پژوهی، بررسی و تحلیل دانشگاه و سیاست­های آن است. در این نقش، دانشگاه پژوه به عنوان تحلیل­گر یا مشاور با مدیریت ارشد در ارتباط است و از برنامه­ریزی­ها و تصمیمات مرتبط با تخصص منابع، بازنگری سیاست­ها، سازماندهی مجدد اداری و اجرایی، و دیگر تغییرات مورد نیاز حمایت می­کند. در اینجا دانشگاه پژوه دارای نقش تحلیل کننده سیاست­های اتخاذ شده است که تیم مدیریت را آموزش می­دهد (مرجایی،1395).

4- ارزشیابی: به طور کلی، طراحی و اجرای مستمر ارزیابیهای عملکرد، منابع و عوامل انسانی و برنامه­های اجرایی، ارزیابی مدیریت جامع کیفیت، و همچنین ارزشیابی­های دوره­ها و برنامه­های درسی و آموزشی، ارزیابی برنامه­های طرح و توسعه دانشگاهی، ارزیابی­های بودجه­ای، منابع و مدیریت مالی، ارزیابی­های سازمانی و مدیریت عمومی سازمان، بمنظور توسعه واحدهای ستادی و تخصصی سازمانی دراین نقش گنجانده می­شود.

5- مرجعیت اطلاعات^[38]: دانشگاه پژوهی در این نقش، به اجتماع دانشگاهی از داده­های پذیرش دانشجویان، اعضای هیات علمی، امور مالی، تا گزارشاتی متناسب با تقاضای سازمانهای دولتی و ایالتی، اطلاعاتی را ارائه می­کند، در واقع دفتر دانشگاه پژوهی بانک اطلاعات عناصر سازمانی است که با تهیه داده­ها و تبدیل و پردازش اطلاعات، آمار توصیفی را برای مخاطبین دانشگاهی مهیا و ارائه می­کند. جمع­آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات به منظور پشتیبانی از تصمیم­گیری مدیریت دانشگاه از ویژگی­های این نقش است.

«متخصص واحد دانشگاه‌پژوهی»، در نقش پاسخگویی دانشگاه، وضعیت دانشگاه را به‌طور دقیق بررسی می‌کند و مناسب‌ترین وضعیت را با تأکید بر ظرفیت‌ها و توانمندی‌های دانشگاه، ترسیم می‌کند. آنچه مورد تأکید است، ایفای این نقش در کمک به دریافت بودجه و روابط متقابل با دولت است تا تصویر مثبتی از دانشگاه نشان داده شود. «دانشگاه‌پژوه»، در نقش تحلیل سیاست‌ها و راهبردها، تحلیل‌گر یا مشاوری است که خدمات پشتیبانی لازم را در زمینة بهینه‌سازی فرآیند سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و تخصیص منابع، به مدیران دانشگاهی ارائه می‌کند. دراین نقش دفتر دانشگاه پژوهی از یک سوبه مطالعة آمایش آموزش عالی ونیازهای علمی تخصصی ذی نفعان واز سوی دیگرضمن بهسازی مستمر برنامه­های درسی وآموزشی به بررسی کیفیت خروجی‌های دانشگاه همت می­گمارد. «متخصص واحد دانشگاه پژوهی»، در نقش پژوهشگری و تصمیم سازی بی‌طرفانه، با اعتبارگذاری مطالعات انجام داده پشتیبان تصمیم گیری مدیریت است. ودر نهایت،. «دانشگاه‌پژوه»، در نقش مرجعیت اطلاعاتی، به اجتماع دانشگاهی اطلاعاتی را در زمینة آمار پذیرش دانشگاه، ثبت‌نام، اعضای هیئت‌علمی و مدارک دانشگاهی و سایر موارد مشابه، خدمات آموزشی و مشاوره‌ای می‌دهد.   

ماتریس ابعاد دانشگاه پژوهی می‌تواند چهارچوب کلی راهنمای تفکر و اقدام برای آغاز فعالیت دانشگاه‌پژوهی در دانشگاه‌های کشور باشد. در الگوی پیشنهادی دو چهارچوب ذیل به منظور تحلیل تعریف شده­اند:

الف: درماتریس دانشگاه پژوهی که مطابق نگاره شماره 5 چگونگی طبقه­بندی بیست و چهار وجه از ابعاد فعالیت­های دانشگاه پژوهی در سطوح نقش­های سازمانی و کارکردهای مربوط به هرنقش نشان داده شده است. شناسایی دامنه فعالیت­های دانشگاه پژوهی به عنوان یک زیرساختاربرای ایجاد و توسعه دانشگاه پژوهی است. سطوح نقش سازمانی براساس سازماندهی برمبنای دانش[39] تدوین شده است. زیرا دفتر دانشگاه پژوهی از جمله واحدهای سازمانی است که به نشردستاوردهای فعالیت­های فکری می­پردازند و برای جذب مشاوره­های فکری از سازمان­های حرفه­ای و تخصصی در محیط تلاش می­کنند. این واحد دانشگاه پژوهی با استفاده از سیستم­های الکترونیکی (بجا سیستم­های رسمی متمرکز) با بخش­های مختلف دانشگاه در تعامل است.

ب- شش فعالیت دیگر دانشگاه پژوهی، که شامل: 1) مطالعه و تحلیل و سیاست­های بالادستی       2) تعاملات ویژه با محیط 3) تشخیص و جهت­گیری توسعه سازمانی 4) نظرسنجی و طرح ریزی راهبردی 5) مدیریت منابع سیستم­های اطلاعاتی 6) گزارش­دهی به سازمان­های دولتی و ایالتی است، به عنوان فعالیت­های تکمیلی دانشگاه پژوهی (در تکمیل ابعاد 18 گانه الگوی ولکواین) تعریف و توصیف شده­اند. 

نتیجه‌گیری و پیشنهاد

در بررسی موردهای مطالعه شده، مضامین مشابه ابعاد 18 گانه فعالیت­های دانشگاه پژوهی  الگوی ولکواین بیانگر مفهوم‌سازی مشترک دربارة موضوع دانشگاه‌پژوهی است. می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که اسناد دفاتر دانشگاه‌پژوهی بیشترین تاکید را بر وجه اشتراک دفاتر دانشگاه پژوهی با فعالیت­های تعریف‌شده در الگوی ولکواین دارد. همچنین، یافته‌های پژوهش تأییدی است بر کاربرد فعالیت­های 18 گانه دانشگاه‌پژوهی الگوی ولکواین در تدوین متن­های اسناد دفاتر دانشگاه‌پژوهی، زیرا براساس محاسبة میزان تشابه، مقوله‌های مستخرج از متن اسناد دفاتر دانشگاه‌پژوهی دانشگاه‌های مورد مطالعه بامیانگین54% با فعالیت­های 18 گانه دانشگاه‌پژوهی هم‌خوانی دارد. به طور کلی می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که دفاتر دانشگاه‌پژوهی در دانشگاه‌های مورد مطالعه معطوف به ارائة خدمات پژوهشی و تحلیلی، یا مشاوره به مدیریت ارشد دانشگاه است و از برنامه‌ریزی‌ها و تصمیمات راهبردی و بازنگری سیاست‌های دانشگاه حمایت می‌کند. این خدمات، فعالیت‌هایی نظیر جمع‌آوری داده‌های مربوط با فعالیت دانشگاه و ایجاد سیستم اطلاعاتی یکپارچه وارزیابی منظم برنامه‌ها و فرایندهای مدیریتی، ارائة گزارش، انتشار یافته‌ها و تدوین کتاب آمار سالیانة دانشگاه است.

مطالعات نشان داد که سبک رهبری دانشگاه‌های مورد مطالعه مبتنی بر هوش تحلیلی است. این سبک می‌تواند چارچوب کلی راهنمای تفکر و اقدام برای آغاز فعالیت دانشگاه‌پژوهی در سایر دانشگاه‌ باشد. این در حالی است که عملکرد فرایند تصمیم‌گیری در برخی ازدانشگاه‌های کشور همواره در ساختار وبافتار تصمیم‌گیری سنتی کرانه می‌گیرد. در چنین اوضاعی وجود واحدهایی همچون دانشگاه‌پژوهی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور برای کمک به تصمیم‌گیری مناسب مدیریت دانشگاه ضروری است. پیشنهاد می­شود با توجه به ضرورت توسعه روحیه     تصمیم­گیری­های مبتنی برپژوهش، هیات امنای دانشگاه­ها ضمن بازنگری شرایط و وظایف شوراهای تصمیم ساز سنتی، زمینه­های قانونی ایجاد واحد دانشگاه پژوهی را فراهم نمایند تا، چنین واحدی به منزلة واحد خوداندیشی، تحلیل‌گر سیاست‌ها و هوش سازمانی دردانشگاه­های کشور ایجاد شود. از مهمترین زیرساخت­های تحقق واحد دانشگاه پژوهی دردانشگاه­های کشور،بررسی جایگاه و چگونگی استقرار آن در تعامل با شوراهای تصمیم­ساز وسطح عالی مدیریت دانشگاه است. نتایج این پژوهش می­تواند در تعیین جایگاه و تدوین ابعاد فعالیت­های دانشگاه پژوهی راهنما باشد. 

منابع

1. ساکتی،پرویز(1384) .معرفی دانشگاه پژوهی، موسسه پژوهش وبرنامه­ریزی آموزش عالی، پنجاه و دومین نشست روسای دانشگاه­ها و موسسات آموزش عالی کشور.
2. 2.        فراستخواه مقصود ، (1389) دانشگاه وآموزش عالی، منظرهای جهانی و مسئله های ایرانی ، تهران ، انتشارات، نشرنی.
3. 3.        مرجائی، سید هادی (1395). امکان سنجی راه اندازی دفاتر دانشگاه پژوهی در دانشگاه­ها. طرح پژوهشی موسسه پژوهش وبرنامه ریزی آموزش عالی
4. 4.        مظفری، گشتاسب (1395). طراحی وارائه الگوی پاسخگویی دانشگاهی. رساله دکترای دانشگاه شهید بهشتی
5. 5.        یمنی، دوزی سرخابی، محمد(1391 ) .کیفیت درآموزش عالی. تهران: انتشارات سمت
6. Altbach, p., &Kelly, D.H. (1985).Higher education in international perspective. London: Mansell (pp.3-10).
7. Borden, V. M., Calderon, A, Fourie, N, Leporie, B., & Bonaccorsi, A. (2013).Challenges in developing data collection systems in a rapidly evolving higher education environment. New Directions for Institutional Research, 2013(157), 39-58.
8. Coughlin, Mary Ann & Joseph Hoey& Marsha Hirano-Nakanishi(2009) Sector differences in the role of institutional research in informing decision making and governance in higher education Asia Pacific Educ. Rev. (2009) 10:69–81
9. Calderon, A.(2011,June).challenges and paradigms for institutional research in a globalized higher education system .Keynote address, Fourth Conference of U.K. and Ireland Institutional Research. London, England.
10. Dressel, P. L. (1981). The shaping of institutional research and planning. Research in Higher Education, 14(3), 229-258
11. Dodd, A. H. (2004). Accreditation as a catalyst for institutional effectiveness, In M.J. Dooris, J. M. Kelly, & J. F. Trainer (Eds). Successful Strategic Planning (pp.13-25). New Direction for Institutional Research, No. 123. Scan Francisco: Jossey–Bass
12. Ewell, p.T. (1989). Information for decision: What, s the use? In P. T. Ewell(Ed).Enhancing Information use in decision. (pp. 7-19). New direction for). Institutional Research, 64. Sanfrcisco: Jossey-Bass.  
13. Feeren, A. S., & Aylesworth, M. S. (2001).Using qualitaive and quantitative information in academic decisions. In R.D. Howard & K.W. Borland (Eds), Balancing qualitative and quantitative information for effective decision support (pp. 67-83).New Directions for institutional research, 112.San Francisco: Jossey –Bass.
14. Fincher, C. (1985). The art and science of institutional research. In Marvin W. peterson and Mary Corcoran (Eds), In institutional research in transition (pp.17-38). New Directions for institutional research, 46. San Francisco: Jossey –Bass
15. Hutcheson, P., &; Kidder, D.(2011). The national interest: the College and university hn the United States in the post – world War// era. InJ. C. Smart & M. B. Paulsen (Eds.) Higher education: Handbook of theory and research (vol.26, 221-264).Houten, Nethriands: Springer.
16. Johnson, R. B. (1998).Toward a theoretical model of evaluation utilization, Evaluation and program planning, 21, 93-110.
17. Lindquist, S. B. (1999). A profile of institutional research from AIR national membership surveys. In J. F. Volkwein (Ed.), Wath is institutional research all about? A critical and comprehensive assessment of the profession (pp.41-50). New Direction for institutional research, 104. San Francisco: Jossey –Bass
18. Lange, L, Saavedra, F. M., & Romano, j. (2013). Institutional Research in Emerging Countries of Southem Africa, Latin America, and the Middle East and North Africa: Global Frameworks and Local practices.New Directions for Institutional Research, No (157), 23-38.
19. Limer, C., & Terkla, D. G. (2009) Laying the foundation: institutional research office organization, staffing, and career development. New Directions for Institutional Research, No (143), 43-58.
20. Middaugh, M. F. (1990). The nature and scope on institutional research, InJ. B. Presley (Ed.).Organizing effective institutional research offices (pp.35-48) new Directions for Institutional Research, 66.San Francisco: Jossey-Boss.
21. Neave, G. (2003). Institutional research. Frome case study to Sterategic instrument. In R, Begg (Ed.) The dialogue between higher education research and practice (pp.3-14).Houten, Netherlands: Springer.
22. Olsen, Deborah (2000). "Institutional Research", New Directions for IR, N111, P.103-111, Jossey-Bass, a Wiley Company.
23. Peterson, Marvin W. (1999). "The Role of institutional research; from Improvement to Redesign", New Direction for IR, NO, 104, p.83-103, US: Jossey –Bass Publishers.
24. Reichard, D. J. (1982) the practice of institutional research: Toward an operational definition. A paper presented at the 22nd Annual Forum of the Association for institutional research. Denver, CO, May 16-19.
25. Sheeham, B.S. (1980).Developing effective information system, In P. Jedmamus, M.Peterson, & Association (Eds), improving academic management; A handbook of planning and institutional research (pp.510-538). San Francisco: Jossey –Bass.
26. Seybert, Jfferey A. (1991). The Role of Institutional Research in College management. School Organisation, vol, No. 2:231-239.
27. Schmidtlein, F. (1985). Changing governance and management strategies. In M. W. Peterson and M.E. Corcoran (Eds.) institutional research In Transtion (pp.59-79).New Direction for Institutional Research46. San Francisco: Jossey –Bass.
28. Taylor, J., Hanlon, M., & yorke, M.(2014). The evolution and practice of institutional research. New Directions for institutional research, No: (157), 59-75.
29. Terenzini, Patrik (2012) "On the Nature of Institutional Research"Revisited: plus ca change…..?Research in Higher Education, March 2013,Volume 54,Issue 2,pp 137-148
30. Volkwein, J. Fredericks (2008)The Foundations and Evolution of Institutional  Research, N.141, P.5-20
31. Webber, Karen L. (2012) 'The Role of  Institutional Research in a High Profile Study of Undergraduate Research in Higher Education,Vol.53, Issue, 7, pp.695 -716.
32. Whitchurch, C. (2008)Shifting identities and bluming boundaries :The emergence of third space professonals in UK higher efucation. Hagher Education Quarterly, 62(4), 377-396.

وبگاه دانشگاه­های مورد مطالعه:

Arkansas university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from:  http:// www.oir.uark.edu

California San Francisco university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from: https:// www oir.ucsf.edu/

Colorado university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from:    http://www.ir.colostate.edu

Florida university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from:http://www.ufl.edu/

Georgiahttp university.office of institutional research.[online] 2015; Avaiablel from:http // www.oir.uga.edu/

Harvard university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from:    http:// www.oir.harvard.edu/

Iowa State university.office of institutional research, [online] 2015; Avaiablel from: http //   http://www.ir.iastate.edu

Kentucky university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from:    http://www.uky.edu/IRPE/

Massachosetts Amherst university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from:   http://www.umass.edu/oir

Notre Dame University.office of institutional research, [Online] 2015; Avai ablel from:https://www.nd.edu.

 New york university.office of institutional research. [Online] 2015; Avai ablel from:  https://www.nyu.edu/ir/

South Carolina university.office of institutional research, [Online] 2015; Avai ablel from:    http:// www ipr.sc.edu

Texas at Austin university.office of institutional research, [online] 2015; Avaiablel from: http // www.utexas.edu

Tuskegee university.office of institutional research, [Online] 2015; Avai ablel from:http://www.tuskegee.edu/

West Chester university.office of institutional research,  [Online] 2015; Avai ablel from: https://www. cupa.edu/infoservices/oir

Wellesley university.office of institutional research, [online] 2015; Avai ablel from:  http://www.wellesley.edu/oir