1دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
2دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
تاریخ دریافت: 07 اسفند 1396،
تاریخ بازنگری: 28 اردیبهشت 1398،
تاریخ پذیرش: 08 خرداد 1398
چکیده
هدف این پژوهش ارزیابی تأثیرات اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و فرهنگی گردشگری خانههای دوم در کالایی شدن فضای روستایی شهرستان محمودآباد استان مازندران است. در این مطالعه از روش توصیفی-تحلیلی بهره گرفته شد. جامعه آماری پژوهش، روستاهای شهرستان محمودآباد به تعداد 91 روستا بر اساس سرشماری سال 1395 مرکز آمار ایران بودند که نیمی از روستاها به‌عنوان نمونه به‌صورت تصادفی انتخاب شدند. جمع‌‌آوری داده‌‌ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته انجام شد. برای تعیین اعتبار ابزار پژوهش از اظهارنظر استادان و متخصصان ذی‌ربط و برای تعیین پایایی آن از همسانی درونی به‌روش آلفای کرونباخ استفاده شد. ضریب آلفای کرونباخ 76/0 تا 94/0 برای متغیرهای گوناگون به‌دست آمد که نشان از بهینگی پرسشنامه داشت. نتایج نشان داده است که در بعد اقتصادی؛ افزایش قیمت زمین و مسکن، افزایش قیمت اجاره خانه‌ها، کاهش قدرت خرید جوانان؛ در بعد اجتماعی-فرهنگی؛ احساس خصوصی شدن روستاها، گسترش کالاهای لوکس و فرهنگ مصرف‌گرایی در روستاها؛ بهبود و افزایش رضایت از زیرساخت‌ها و امکانات؛ در بعد محیطی؛ تخریب اراضی جنگلی، تشدید تغییر کاربری ارضی زراعی به مسکونی، کاهش تعداد قطعات زمین‌های کشاورزی و نوسازی خانههای روستایی از مهم‌ترین عواملی هستند که می‌توانند درمجموع در تشدید فرایند کالایی شدن فضای روستایی شهرستان محمودآباد نقش مهمی را ایفا نمایند.
1Associate Professor of Geography and Rural planning, Shahid Beheshti University
2Associate Professor of Geography and Rural planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
3PHD student of Geography and Rural planning, Shahid Beheshti University
مراجع
انزایی، الهه؛ فیروزنیا،قدیر؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و پورطاهری، مهدی (1396). تحلیل تطبیقی ساختار مدیریت برنامه ریزی خانه های دوم درکشورهای منتخب، برنامه ریزی و توسعه گردشگری، سال ششم، شماره 23،صص: 31-58.
بیگدلی، اعظم؛ عینالی، جمشید؛ رابط، علیرضا و عباسی، فریبا (1397). ارزیابی اثرات گردشگری خانههای دوم بر روی کیفیت زندگی ساکنین دائمی؛ (مطالعه موردی: دهستان سعیدآباد، شهرستان ایجرود)، مطالعات برنامه ریزی سکونتگاههای انسانی، شماره 47، صص: 199-213.
حامی، مهیار؛ و تقوی جلودار، مریم (1395). بررسی رابطه ورود گردشگران خارجی و میزان وقوع جرم در ایران، برنامهریزی توسعه گردشگری، دوره 5، شماره 17، صص: 65-81.
حسینی ابری، سید حسن (1380). مدخلی بر جغرافیای روستایی ایران، اصفهان : انتشارات دانشگاه اصفهان.
خسروجردی، مدینه؛ و نوری پور، مهدی (1395). تحلیل سازه‌های مؤثر بر نگرش روستائیان در خصوص گردشگری روستایی در بخش درودزن شهرستان مرودشت، راهبردهای توسعه روستایی، دوره 3، شماره 3 صص: 303-316.
خوش فر، غلامرضا؛ عبداالله پور، مریم و کریم زاده، سارا (1391). بررسی تأثیر گردشگری خانههای دوم بر سرمایه اجتماعی(مطالعه موردی: روستاهای لیرهسر و سیاورز شهرستان تنکابن)، مجله برنامهریزی و توسعه گردشگری، سال اول، شماره 2، صص: 131-152.
دربان آستانه، علیرضا؛ رضوانی، محمد رضا؛ و صدیقی، صابر (1395). بررسی عوامل اقتصادی و اجتماعی تغییرات کاربری اراضی (مطالعه ی موردی:شهرستان محمود آباد)، پژوهش و برنامهریزی روستایی، شماره 15، صص: 127-143.
رضوانی، محمدرضا و صفایی، جواد (1384). گردشگری خانههای دوم و اثرات آن بر نواحی روستایی: فرصت یا تهدید، مجله یپژوهش های جغرافیایی، سال 37، شماره 54، صص: 109-121.
رضوانی، محمدرضا؛ اکبریان رونیزی، سعیدرضا؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ و بدری، سید علی (1390). تحلیل مقیاسهای آثار اقتصادی گردشگری خانههای دوم با گردشگری روزانه بر نواحی روستایی، با رویکرد توسعه پایدار، مجله پژوهشهای روستایی، سال 2، شماره 4، صص: 35-62.
رمضان زاده لسبوئی، مهدی(1395). گردشگری خانههای دوم و توسعه اجتماعی- فرهنگی با تأکید بر نظریه مبادله اجتماعی (مطالعه موردی: دهستان دوهزار-شهرستان تنکابن)، راهبرد توسعه، شماره 46، صص: 145-170.
رهنمایی، محمدتقی؛ فرهودی، رحمت االله؛ آندریاس دیتما، آندریاسن و قدمی، مصطفی (1387). بررسی ظرفیت تحمل حوزه مقصد گردشگری با تأکید بر جامعه میزبان، مجله پژوهشهای جغرافیای انسانی، سال 40، شماره 66، صص: 17-33.
سعیدی، عباس (1394). مبانی جغرافیای روستایی، چاپ پانزدهم،تهران: سمت.
شریفی نیا, زهرا و استعلاجی, علیرضا (1397). بررسی پیامدهای اجتماعی توسعه گردشگری خانه های دوم مطالعه موردی: روستای زیارت، مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، سال 13، شماره 1، صص: 69-84.
شفیعی ثابت، ناصر و صدیقی، صابر (1395). صابر تبیین کیفیت کالایی شدن مکان در نظام سرمایه‌داری، مطالعات تحول در علوم انسانی، دوره 4، شماره 6، صص: 34-60.
شفیعی ثابت، ناصر و هراتی فرد، سعیده (1394). تأثیر مشارکت تورگردان ها در پایداری و توسعه سکونتگاههای محلی (مطالعه موردی: منطقه تهران و البرز)، برنامهریزی و توسعه گردشگری، دوره 4، شماره 13، صص: 93-119.
صدیقی، صابر (1395). مقایسه تطبیقی مفهوم فضا-زمان در نظام اسلامی و سرمایه‌داری، اولین کنگره ملی-دانشجویی عملیاتی کردن اقتصاد اسلامی در بستر ایران، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران.)، پاییز 1395.
صدیقی، صابر (1396). کالایی شدن فضای جغرافیایی در نظام سرمایه‌داری، ششمین کنفرانس الگوی ایرانی-اسلامی پیشرفت، تهران. دانشگاه تهران، پاییز 1396.
صیدایی، سید اسکندر؛ خسروی نژاد، محبوبه و کیـانی، صدیقه (1389). تأثیر خانـههـای دوم بـر توسـعه منطقـه بـاغ بهادران شهرستان لنجان، مجله مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای، سال اول، شماره 4، صص: 8-35.
عنابستانی، علی اکبر ؛ جوانشیری، مهدی و کاویانی، سمیرا (1396). بررسی تأثیر رواج گردشگری خانههای دوم بر توسعة کالبدی سکونتگاههای روستایی مطالعة موردی: شهرستان کلاردشت. ، برنامه ریزی فضایی (جغرافیا)، سال 7، شماره 3، صص: 1-24.
عنابستانی، علی اکبر (1388). بررسی آثار کالبدی خانههـای دوم بـر توسـعه روسـتایی(مطالعـه مـوردی: روسـتاهای ییلاقی شهر مشهد)، فصلنامه روستا و توسعه، سال 12، شماره 4، صص: 149-166.
عنابستانی، علی اکبر (1389). فرایند شکل گیـری خانـههـای دوم روسـتایی و عوامـل مـؤثر بـر آن (مطالعـه مـوردی: روستاهای ییلاقی غرب مشهد)، مجله پژوهشهای جغرافیای انسانی، سال 42، شماره 74، صص: 103-117.
عنابستانی، علی اکبر؛ و خوش چهره، محمد جواد (1394). بررسی پیامدهای اجتماعی ناشی از حضور گردشگری خانههای دوم در سکونت گاه های روستایی شهرستان بینالود، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال 5، شماره 15، صص: 109-128.
عنابسـتانی، علی اکبـر و صـاحبکار، ناهیـد (1392). تحلیـل مقایسـهای آثـار گردشـگری خانـههای دوم بـر توسـعه سکونتگاههای روستایی از دیدگاه مالکان و اهالی (مطالعه موردی: دهستان شیرین دره- شهرستان قوچان)، مجلـه گردشگری و چشمانداز آینده، سال 4، شماره 12، صص: 7-25.
عنابسـتانی، علی اکبـر؛ بـوزرجمهری، خدیجـه و ناهیـد صـاحبکار، ناهید (1391). پیامـدهای اجتمـاعی و اقتصـادی توسـعه گردشگری خانههای دوم در نواحی روستایی (مطالعـه مـوردی: دهسـتان شـیرین دره- شهرسـتان قوچـان)، مجلـه پژوهش و برنامه ریزی روستایی، سال 1، شماره 1، صص: 97-123.
عنابستانی، علی اکبر؛ تیمور، آمار و سمیرا، کاویانی (1395). تأثیر سبک معماری خانههای دوم بر توسعه کالبدی سکونتگاههای روستایی، مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، سال 11، شماره 34، صص: 33-52.
عینالی، جمشید و احمد، رومیانی (1394). تحلیلی بر اثرات گردشگری خانههای دوم در مناطق روستایی : مطالعه موردی دهستان حصار ولی عصر-شهرستان بوئین زهرا، فضای جغرافیایی، سال 15، شماره 49، صص: 115-136.
فشارکی، پریدخت (1373). جغرافیای روستایی، تهران: مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی.
قدیرنیا، فیروز؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و ولیخانی، محبوبه (1390). پیامدهای گسـترش ویلاسـازی (خانههای دوم) در نواحی روستایی در دهستان تاررود شهرستان دماوند، مجله جغرافیا، سال 9، شماره 31، صص: 149-170.
لطفی نیا، محمد تقی و آمار، تیمور (1397). تحلیل نقش گردشگری خانه های دوم در تحولات کالبدی-فضایی روستاهای هدف گردشگری شرق استان گیلان در دهه اخیر، جغرافیا، شماره 56، صص: 122 تا 137.
مارکس، کارل (1393). سرمایه: نقدی بر اقتصاد سیاسی، ترجمه حسن مرتضوی، تهران: نشر آگاه.
ملکشاهی، غلامرضا و حسینیان، زهرا (1393). نقش گردشگری خانههای دوم در تغییرات اقتصادی و زیست‌محیطی (نمونه موردی: منطقه چلاو آمل)، مطالعات برنامهریزی شهری، سال دوم، شماره هشتم، صص: 133-148.
مهدوی، مسعود؛ قدیری معصوم، مجتبی و سنایی، مهدی (1387). نقش و تأثیر خانههای دوم بـر سـاختار اقتصـادی و اجتماعی کلاردشت، پژوهشهای جغرافیا انسانی، سال 40، شماره 65، صص: 19-31.
نوذری، سمیرا (1386). نقش خانههای دوم در تغییر کاربری اراضی و توسعه اقتصادی کـردان، پایان نامـه کارشناسـی ارشد، استاد راهنما: دکتر محمدتقی رهنمایی، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا.
